2 czerwca 2022 r. Związek Nauczycielstwa Polskiego wystosował list do premiera Mateusza Morawieckiego z wnioskiem o wprowadzenie konkretnych rozwiązań dotyczących kształcenia uczniów ukraińskich.
Ministerstwo Edukacji i Nauki w swych komunikatach twierdzi, że polski system edukacji jest gotowy w przyszłym roku szkolnym na przyjęcie nawet 400 tysięcy uczniów ukraińskich, nie wiemy z czego wynikają te szacunki i optymizm. Wszelkie dane pokazują, że system staje się już niewydolny.
Obecnie nauczyciele wskazują na szereg problemów, którymi są m.in. zbyt liczne oddziały, obciążenie dodatkowymi obowiązkami związanymi z dostosowaniem form i metod pracy do każdego ucznia z Ukrainy, konieczność dodatkowej pracy w godzinach ponadwymiarowych, ponoszenie ogromnej odpowiedzialności za powierzone dzieci przy braku właściwej komunikacji z nimi – ponad 80 proc. przyjętych do polskiego systemu edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy, nie znając języka polskiego trafiło do funkcjonujących już w systemie oddziałów, a nie do oddziałów przygotowawczych.
Do systemu edukacji trafiło też wielu uczniów z Ukrainy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, posiadających orzeczenia lub aktualnie diagnozowanych. Nie pozostaje to bez wpływu na edukację polskich dzieci, w dużych miastach są szkoły do których po 24 lutego 2022 r. przyjęto 150 nowych uczniów z Ukrainy i są oddziały, w których jest tyle samo uczniów polskich i ukraińskich, a więc jest to edukacja w oddziałach dwujęzycznych przy użyciu translatora bądź innych aplikacji. W takich warunkach niemożliwa jest realizacja podstawy programowej i zapewnienie właściwych warunków nauki, opieki i wychowania. W Warszawie nauczyciele gremialnie wykupują dodatkowe ubezpieczenie OC, obawiając się odpowiedzialności dyscyplinarnej, karnej i odszkodowawczej w sytuacji niemożności zapewnienia uczniom bezpiecznych warunków pobytu w szkole i nauki.
Nie można zakładać, że w przyszłym roku szkolnym nauczyciele ponownie będą ponosili niemalże cały ciężar związany z edukacją, opieką i wychowaniem dzieci z Ukrainy. Teraz nie tylko ponoszą ten ciężar, ale jeszcze dodatkowo często finansują niezbędne przybory, śniadania czy opłaty związane z wyjściem na wycieczki klasowe dzieci ukraińskich.
Dlatego mając na względzie jakość i dostępność usług edukacyjnych, opiekuńczych i wychowawczych, dobrostan uczniów i nauczycieli, Związek Nauczycielstwa Polskiego wskazuje, iż ewentualne przedłużenie obowiązywania w przyszłym roku szkolnym rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki, pozwalającego na zwiększanie limitów uczniów w oddziałach przedszkolnych, oddziałach i świetlicach szkolnych będzie miało negatywny wpływ na jakość edukacji polskich uczniów, w tym również na bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy. Byłby to też kolejny rok pracy nauczycieli ponad siły i normy, w niekorzystnych dla edukacji dzieci i młodzieży warunkach.
Zdaniem Związku Nauczycielstwa Polskiego konieczne jest:
- dopracowanie systemu włączania ukraińskich dzieci do polskiego systemu, ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia oddziałów przygotowawczych, w tym oddziałów przygotowawczych w innych lokalizacjach, oceniania, klasyfikacji, egzaminów i rekrutacji na różnych poziomach językowych;
- wprowadzenie rzeczywistych i przemyślanych zmian w przepisach prawa i wynagradzania nauczycieli, które przeciwdziałałyby brakom kadrowym w oświacie i zachęcały absolwentów uczelni do podjęcia pracy w zawodzie nauczyciela;
- odejście w przyszłym roku szkolnym od zwiększenia limitów uczniów w oddziałach;
- poprawienie i rozszerzenie bazy lokalowej placówek oświatowych;
- zdecydowanie większe wsparcie placówek oświatowych poprzez zatrudnianie osób posługujących się językiem ukraińskim;
- wyposażenie szkół w niezbędny sprzęt elektroniczny, podręczniki i inne materiały niezbędne do edukacji uczniów z Ukrainy;
- kompleksowe wsparcie psychologiczno-społeczne prowadzone w języku ukraińskim;
- wzmocnienie poradni psychologiczno-pedagogicznych pod kątem językowym i kadrowym;
- uruchomienie ścieżki uznania lub weryfikacji orzeczeń dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
- zorganizowanie w czasie wakacji dla ukraińskich dzieci i młodzieży wypoczynku (półkolonie) połączonego z nauką języka polskiego, co pozwoliłoby na poprawienie w przyszłym roku szkolnym komunikacji i zmotywowałoby uczniów do nauki;
- zorganizowanie większej liczby kursów języka polskiego dla rodziców dzieci;
- stworzenie systemu rejestracji uczniów ukraińskich przebywających na terenie Polski – pozwoliłoby to na monitorowanie realizacji obowiązku szkolnego, w tym rejestrację uczniów uczących się zdalnie w systemie ukraińskim, co pomogłoby tworzyć dla nich centra nauki, organizować zajęcia adaptacyjne, językowe, artystyczne, sportowe.