Związek Nauczycielstwa Polskiego z uwagą śledzi dyskusję wywołaną nowelizacją ustawy o IPN i jej konsekwencjami. Naszą szczególną troskę budzi całkowity brak refleksji, jak ta nowelizacja wpłynie na naukę historii, wiedzy o własnym regionie, na nauczanie społeczne i wychowanie, w tym także nauczanie o Holokauście. Zadajemy sobie pytanie, jak będą postrzegani nauczyciele zabiegający o pielęgnowanie pamięci o dziejach lokalnych społeczności, zwłaszcza na terenach, gdzie stykały się różne kultury i narodowości. Jak będą oceniane inicjatywy organizowania debat wokół trudnych, często bolesnych i wciąż niejednoznacznych wydarzeń.
Rzetelne nauczanie historii, także o trudnych, a czasem niechlubnych epizodach w naszych dziejach, nie tylko leży w interesie polskich uczniów, ale jest ich niezbywalnym prawem, a dla nauczycieli – bezwzględnym obowiązkiem.
Związek Nauczycielstwa Polskiego od kilkudziesięciu lat podejmuje działania związane z pamięcią o Holokauście i historią polskich obywateli pochodzenia żydowskiego, m.in. w ramach Nauczycielskiego Ruchu Pokoju, powołanego przez ZNP w 1985 roku. Zadaniem Ruchu było i jest wcielanie w życie przesłania zawartego w Deklaracji o wychowaniu społeczeństw w duchu pokoju, uchwalonej z inicjatywy Polski przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1978 roku.
Nauczycielski Ruch Pokoju ZNP postulował, by 27 kwietnia ustanowić Nauczycielskim Dniem Pamięci i Pokoju. Od ponad trzydziestu lat w tym dniu nauczyciele przyjeżdżają do Auschwitz, by wraz z uczniami przejść w Marszu Milczenia od bramy obozu do Ściany Śmierci i do pomnika pomordowanych w Birkenau.
Co dwa lata, 27 stycznia, w Międzynarodowym Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ZNP, we współpracy z działem edukacyjnym Muzeum Auschwitz, organizuje seminarium dla młodych nauczycieli z Izraela, Niemiec i Austrii. Celem seminarium jest nie tylko wspólny udział w uroczystościach związanych z wyzwoleniem obozu, ale przede wszystkim zastanowienie się nad problemem, jak uczyć współcześnie o Holokauście w naszych krajach.
Jako sygnatariusz deklaracji przyjętej w 2008 roku przez największe edukacyjne związki zawodowe z Izraela (Histadrut Hamorim), Polski (ZNP i NSZZ „Solidarność”) oraz z Niemiec (GEW), ZNP uznał szczególną odpowiedzialność nauczycieli i związkowców za edukowanie „młodych ludzi i przyszłych generacji w gotowości do poświęcenia się ludzkości, do obywatelskiej świadomości i wspólnego życia w zgodzie, również poprzez konfrontowanie ich z Holokaustem i pamięcią o nim”.
Związek Nauczycielstwa Polskiego proponuje rozwiązania:
- zakazujące indoktrynowania i tym samym ograniczania u uczniów niezależnego osądu zdarzeń,
- zobowiązujące do przedstawiania kontrowersyjnych zjawisk w historii i w polityce w sposób niezacierający tych kontrowersji, lecz uwzględniający różne perspektywy i różne oceny tych zjawisk,
- umożliwiające przygotowanie uczniów do samodzielnego analizowania opinii i źródeł, rozróżniania między faktami a nieprawdziwymi informacjami oraz przygotowania ich do wpływania na sytuację polityczną, zgodnie z ich własnym interesem i oceną.
Apelujemy do wszystkich środowisk, którym bliskie są ideały edukacji wolnej od nacjonalizmu, ksenofobii i uprzedzeń, o podjęcie dyskusji i poparcie naszej inicjatywy.
Jednocześnie apelujemy do przedstawicieli mediów o zaprzestanie używania pojęcia „pedagogika wstydu”. Teoria pedagogiczna nie zna takiego terminu. Jest to pojęcie o charakterze propagandowym, które służy usprawiedliwianiu negowania części wiedzy historycznej. Misją pedagogiki jest kształcenie świadomych, krytycznych obywateli, którzy są w stanie wziąć odpowiedzialność za swój kraj i w sposób pokojowy, we współpracy z innymi i w duchu tolerancji rozwiązywać współczesne problemy globalne.