w sprawie interpretacji art. 11 pkt 3 w związku z art. 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP oraz w sprawie uregulowania kwestii nieobjętej przepisami Statutu ZNP, tj. określenia podstawowego miejsca pracy członka ZNP zatrudnionego u dwóch pracodawców
Działając na podstawie art. 101 Statutu Związku Nauczycielstwa Polskiego, Prezydium Zarządu Głównego ZNP postanawia, co następuje:
§ 1
Podstawowym miejscem pracy członka ZNP zatrudnionego u dwóch pracodawców, który świadczy pracę tylko na rzecz jednego z tych pracodawców, a u drugiego korzysta z urlopu bezpłatnego, jest miejsce pracy, w którym członek ten świadczy pracę otrzymując z tego tytułu wynagrodzenie.
§ 2
Członek ZNP, który:
- jest zatrudniony równocześnie u dwóch pracodawców objętych działaniem dwóch różnych oddziałów ZNP,
- otrzymuje wynagrodzenie tylko u jednego z pracodawców, o których mowa w pkt 1, natomiast u drugiego z pracodawców korzysta z urlopu bezpłatnego,
- wpłacał składkę członkowską na rzecz oddziału ZNP obejmującego swym działaniem pracodawcę, u którego przebywa na urlopie bezpłatnym, a nie opłacał tej składki na rzecz oddziału, który swoim działaniem obejmuje pracodawcę wypłacającego mu wynagrodzenie
nie dopełniał obowiązku określonego w art. 11 pkt 3 Statutu i należy wobec niego zastosować art. 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP oraz stwierdzić ustanie jego członkostwa w ZNP.
§ 3
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
za Prezydium ZG ZNP
/-/ Sławomir Broniarz
Prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego
UZASADNIENIE
Wnioskiem z dnia 16 października 2020 r. Prezes Oddziału ZNP Warszawa-Śródmieście zwróciła się do Prezydium ZG ZNP o dokonanie interpretacji art. 11 pkt 3 Statutu ZNP w zw. z art. 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP, poprzez udzielenie odpowiedzi na pytanie:
„Czy członek Związku Nauczycielstwa Polskiego, który:
- jest zatrudniony równocześnie u dwóch pracodawców objętych działaniem dwóch różnych oddziałów ZNP,
- uzyskuje wynagrodzenie tylko u jednego z pracodawców, o których mowa w pkt. 1,
- u drugiego z pracodawców wskazanych w pkt. 1 korzysta z urlopu bezpłatnego,
wpłacając przez okres kilkunastu miesięcy składkę członkowską na rzecz oddziału ZNP obejmującego swym działaniem pracodawcę, u którego przebywa na urlopie bezpłatnym, a nie opłacając tej składki na rzecz oddziału, który swoim działaniem obejmuje pracodawcę wypłacającego mu wynagrodzenie – dopełniał obowiązku określonego w art. 11 pkt 3 Statutu ZNP, czy też ma do niego zastosowanie art. 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP i należy stwierdzić ustanie jego członkostwa w ZNP.”
W uzasadnieniu tego wniosku wskazano, iż jeden z członków Związku Nauczycielstwa Polskiego zatrudniony w Warszawie u pracodawcy objętego działaniem Oddziału ZNP Warszawa-Śródmieście zaprzestał na kilkanaście miesięcy opłacania składek na rzecz tego oddziału. Opłacał on natomiast składkę członkowską na rzecz innego oddziału działającego na terenie innego okręgu ZNP, tj. oddziału obejmującego swoim działaniem pracodawcę, u którego członek ten korzysta z urlopu bezpłatnego. Tymczasem, jak wskazuje autorka wniosku, rozwiązania zawarte w art. 11 pkt 3 i 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP przesądzają o tym, iż obowiązkiem każdego członka ZNP jest terminowe opłacanie składek członkowskich, a skutkiem nieopłacania składek przez co najmniej trzy kolejne miesiące jest ustanie członkostwa w ZNP.
Odnosząc się do kwestii przedstawionej we wniosku należy wskazać, iż sprawa możliwości przynależenia do więcej niż jednego ogniska i oddziału ZNP była kwestią budzącą na gruncie rozwiązań zawartych w Statucie ZNP poważne wątpliwości interpretacyjne i rozbieżność w praktyce postępowania poszczególnych oddziałów związkowych. W celu uporządkowania tej kwestii Prezydium Zarządu Głównego ZNP w dniu 4 grudnia 2017 r. przyjęło uchwałę nr 41/2017, która przesądziła, że członek ZNP może być zrzeszony tylko w jednym ognisku i tylko w jednym oddziale, tj. ognisku i oddziale, które obejmują swoim działaniem zakład pracy, będący podstawowym miejscem pracy członka ZNP. Uchwała ta nie zdefiniowała jednak pojęcia „podstawowe miejsce pracy”, odsyłając w tym zakresie do ogólnych przepisów prawa pracy.
Pojęciem podstawowego miejsca pracy w odniesieniu do nauczycieli akademickich posługuje się art. 120 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2020 r. poz. 85 ze zm.). W świetle rozwiązań zawartych w tym przepisie, w przypadku nauczycieli akademickich zatrudnionych na więcej niż jednej uczelni podstawowe miejsce pracy wskazuje się w umowie o pracę zawieranej z nauczycielem. Warunkiem wskazania uczelni jako podstawowego miejsca pracy jest zatrudnienie w niej w pełnym wymiarze czasu pracy, przy czym nauczyciel akademicki może mieć jednocześnie tylko jedno podstawowe miejsce pracy.
W odniesieniu do nauczycieli pojęciem podstawowego miejsca pracy posługuje się art. 87 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.) – dalej KN. Przepisy KN nie definiują tego pojęcia. Wykładni tego pojęcia dokonał natomiast Sąd Najwyższy wskazując, iż podstawowym miejscem pracy w rozumieniu art. 87 KN w przypadku nauczyciela zatrudnionego w dwóch szkołach jest szkoła, w której zatrudniony jest on w wyższym wymiarze, a w przypadku, gdy wymiar ten jest równy – szkoła, w której otrzymuje on wyższe wynagrodzenie (wyrok SN z 15.10. 2010 r., III PK 9/10).
Pojęciem podstawowe miejsce pracy nie posługuje się natomiast ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1282).
Przyjęta w dniu 23 czerwca 2020 r. przez Zarząd Główny ZNP Instrukcja w sprawie sposobu i trybu regulowania składek członkowskich wskazuje, iż składka członkowska osób pozostających w stosunku pracy z więcej niż z jednym pracodawcą jest obliczana w oparciu o wynagrodzenie otrzymywane w podstawowym miejscu pracy. Podstawowym miejscem pracy w rozumieniu Instrukcji jest miejsce pracy, w którym członek ZNP zatrudniony jest w największym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wymiary czasu pracy są równe, podstawowym miejscem pracy jest to, w którym członek ZNP otrzymuje wyższe wynagrodzenie zasadnicze, a jeżeli otrzymywane wynagrodzenia są jednakowej wysokości – miejsce pracy, w którym pracuje dłużej.
Postanowienia Instrukcji wskazują zatem, że składka członkowska jest naliczana w oparciu o wynagrodzenie otrzymywane w podstawowym miejscu pracy, nie definiując z oczywistych powodów tego pojęcia. Zarząd Główny ZNP nie był bowiem uprawniony do jego unormowania w innym zakresie, niż ten będący zakresem normowania Instrukcji.
Analogiczne rozwiązania dotyczące zasad obliczania składki członkowskiej znajdowały się w poprzednio obowiązującej Instrukcji w sprawie sposobu i trybu regulowania składek członkowskich, przyjętej uchwałą nr 24/2017 Zarządu Głównego ZNP z dnia 19 grudnia 2017 r.
Prezydium Zarządu Głównego ZNP przyjmuje, że podstawowym miejscem pracy członka ZNP zatrudnionego u dwóch pracodawców, który świadczy pracę tylko na rzecz jednego z tych pracodawców, a u drugiego korzysta z urlopu bezpłatnego, jest miejsce pracy, w którym członek ten świadczy pracę otrzymując z tego tytułu wynagrodzenie. Taki pogląd wynika nie tylko z obowiązujących w ZNP (o czym wyżej) regulacji dotyczących zasad opłacania składki członkowskiej, ale ma również pośrednio oparcie w przepisach ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 263 ze zm.) – dalej u.z.z. W świetle przepisu art. 331 ust. 1 u.z.z. do pobierania składki związkowej z wynagrodzenia uprawniony jest wyłącznie ten pracodawca, który wypłaca pracownikowi, będącemu członkiem związku zawodowego to wynagrodzenie. Tylko ten pracodawca jest też władny przetwarzać dane osobowe pracownika w zakresie przynależności do związku zawodowego, tj. przetwarzania danych wrażliwych w rozumieniu art. 9 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).
Mając na uwadze te okoliczności, w najlepiej pojętym interesie Związku Nauczycielstwa Polskiego, sprowadzającym się do działania w oparciu o przepisy prawa jest przyjęcie, że w przypadku dylematu, które miejsce pracy jest podstawowym w rozumieniu przepisów wewnątrzzwiązkowych: u pracodawcy wypłacającego, czy niewypłacającego wynagrodzenia, należy go rozstrzygnąć na rzecz pracodawcy wypłacającego wynagrodzenie. Tylko w tym przypadku bowiem, oddział ZNP jest w stanie zweryfikować, czy składka związkowa wpływa regularnie, w należnej wysokości i od pracodawcy objętego działaniem tego oddziału.
Wobec powyższego, należy jednoznacznie stwierdzić, że obowiązujące w ZNP regulacje odnoszą pojęcie „podstawowe miejsce pracy” do pracodawcy, u którego uzyskuje się wynagrodzenie z tego tytułu. Przyjmując to za rzecz uregulowaną w przepisach wewnątrzzwiązkowych, Prezydium Zarządu Głównego widzi jednak potrzebę podjęcia niniejszej uchwały z uwagi na doniosłość poruszanego zagadnienia i konieczność jednoznacznego uregulowania tej materii nie tylko w zakresie naliczania składki członkowskiej, lecz również innych praw i obowiązków członka ZNP (np. realizacji czynnego i biernego prawo wyborczego).
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, po dokonaniu rozstrzygnięcia co do definicji podstawowego miejsca pracy, logiczną konsekwencją jest przyjęcie, że osoba, która nie wpłaca składek do oddziału ZNP, w którym jest zrzeszona, nie dopełnia obowiązku określonego w art. 11 pkt 3 Statutu i należy wobec niej zastosować art. 15 ust. 1 pkt 4 Statutu ZNP oraz stwierdzić ustanie członkostwa w ZNP w związku z nieopłacaniem składek w terminie i w należnej wysokości przez więcej niż trzy miesiące.
Ponadto, obowiązujące w ZNP od wielu lat zasady nie pozostawiały wątpliwości co do tego, że oddział ZNP obejmuje działaniem wyłącznie pracodawców (wskazanych w art. 7 ust. 1 Statutu), którzy funkcjonują na terenie działania tego oddziału, określonym w uchwale właściwego zarządu okręgu ZNP, wydanej na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 2 Statutu. Nie ma zatem żadnej wątpliwości co do tego, że zrzeszać członka ZNP może wyłącznie oddział, który obejmuje działaniem pracodawcę, u którego członek ZNP pracuje i otrzymuje wynagrodzenie. Konsekwencją odmiennej sytuacji (opłacanie składek w oddziale ZNP, który nie obejmuje działaniem pracodawcy wypłacającego wynagrodzenie) musi być stwierdzenie naruszenia art. 11 pkt 3 Statutu i stwierdzenie ustania członkostwa. Członek ZNP, zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy nie może dowolnie wybierać oddziału, do którego będzie odprowadzał swoje składki, a oddział ZNP, który nie obejmuje swoim działaniem pracodawcy będącego podstawowym miejscem pracy członka ZNP, nie może tych składek przyjmować. Znaczenie i skutki posiadania przez oddział ZNP wiedzy o należnej składce związkowej członka ZNP omówiono powyżej.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, należało przyjąć uchwałę w powyższym brzmieniu.