Nauczyciele mają prawo do uczenia zgodnie z podstawą programową. Nawet więcej: jest to ich obowiązek, ponieważ podstawowym dokumentem w pracy nauczyciela jest podstawa programowa. Tymczasem w ramach nowej podstawy programowej z 2018 roku nauczyciele są zobowiązani do realizowania treści nauczania związanych z rozmnażaniem płciowym, dojrzewaniem, seksualnością człowieka i płodnością. Natomiast obowiązkiem dyrektora szkoły jest dbałość o to, aby ta podstawa była systematycznie, metodycznie i merytorycznie realizowana. Przypominamy o tym w kontekście toczącej się dyskusji o edukacji seksualnej. Podstawa programowa jest dokumentem, który wpływa na kształt wszelkich działań podejmowanych w szkole. Określa cele i treści nauczania w procesie dydaktycznym w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien mieć uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego. Dla nauczyciela podstawa programowa jest wyznacznikiem pracy dydaktycznej w danym przedmiocie.
Zgodnie z nową podstawą programową kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego, pięcioletniego technikum oraz dwuletniej branżowej szkoły II stopnia[1], celem kształcenia jest m.in. „rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z okresem dojrzewania, dorastania i wyborem drogi życiowej; umiejętność świadomego kreowania własnej osobowości” oraz „znajomość podstawowych zasad postępowania w sferze ludzkiej płciowości i płodności; kształtowanie postaw prozdrowotnych, prospołecznych i prorodzinnych”.
Nauczyciele są zobowiązani do realizowania następujących treści nauczania:
– zakresie przedmiotu biologia:
„Rozmnażanie i rozwój. Uczeń:
1) przedstawia istotę rozmnażania płciowego;
2) przedstawia budowę i funkcje narządów układu rozrodczego męskiego i żeńskiego;
3) analizuje proces gametogenezy i wskazuje podobieństwa oraz różnice w przebiegu powstawania gamet męskich i żeńskich;
4) przedstawia przebieg cyklu menstruacyjnego, z uwzględnieniem działania hormonów przysadkowych i jajnikowych w jego regulacji;
5) przedstawia rolę syntetycznych hormonów (progesteronu i estrogenów) w regulacji cyklu menstruacyjnego;
6) przedstawia przebieg ciąży, z uwzględnieniem funkcji łożyska i błon płodowych; analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na przebieg ciąży; wyjaśnia istotę i znaczenie badań prenatalnych;
7) przedstawia wybrane choroby układu rozrodczego (rak szyjki macicy, rak jądra, rak jajnika, przerost gruczołu krokowego) oraz znaczenie ich wczesnej diagnostyki;
8) przedstawia wybrane choroby przenoszone drogą płciową (kiła, rzeżączka, chlamydioza, rzęsistkowica, zakażenia HPV, grzybice narządów płciowych) oraz sposoby ich profilaktyki;
9) przedstawia etapy ontogenezy, uwzględniając skutki wydłużającego się okresu starości;
– w zakresie przedmiotu Wychowanie do życia w rodzinie:
„Dojrzewanie. Uczeń:
1) rozpoznaje zmiany fizyczne i psychiczne; zróżnicowane, indywidualne tempo rozwoju;
2) rozumie i akceptuje kryteria dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej;
3) zna podstawy higieny okresu dojrzewania; troszczy się o zdrowie: właściwe odżywianie, odpowiedni strój, sen i aktywność fizyczna;
4) rozumie, czym jest cielesność, płciowość, integracja seksualna;
5) wskazuje różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców;
6) wyjaśnia, na czym polega identyfikacja z własną płcią;
7) zna zagrożenia okresu dojrzewania: uzależnienia chemiczne behawioralne, presja seksualna, pornografia, prostytucja nieletnich, ekshibicjonizm także w internecie;
8) omawia problemy wieku młodzieńczego i sposoby radzenia sobie z nimi;
9) rozumie, jak budowane są relacje międzyosobowe, wyjaśnia ich znaczenie w rozwoju społeczno-emocjonalnym; w tym: istota koleżeństwa i przyjaźni, sympatie młodzieńcze; pierwsze fascynacje, zakochanie, miłość, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia.
Seksualność człowieka. Uczeń:
1) określa pojęcia związane z seksualnością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, małżeństwo, rodzicielstwo;
2) rozumie znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości oraz budowaniu trwałych i szczęśliwych więzi;
3) określa główne funkcje płciowości: wyrażanie miłości, budowanie więzi i rodzicielstwo, wzajemna pomoc i uzupełnianie, integralna współpraca płci;
4) rozumie, na czym polega odpowiedzialność za sferę seksualną i prokreację;
5) wie, na czym polega macierzyństwo i ojcostwo, posiada podstawową wiedzę dotyczącą budowy i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka;
6) rozumie związek pomiędzy aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością;
7) omawia problemy związane z przedmiotowym traktowaniem człowieka
w dziedzinie seksualnej;
8) rozumie, na czym polega prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa;
9) przedstawia przyczyny, skutki i profilaktykę przedwczesnej inicjacji seksualnej;
10) zna choroby przenoszone drogą płciową; rozumie ich specyfikę, rozwój i objawy; wie, jakie są drogi przenoszenia zakażenia, zna zasady profilaktyki.
Życie jako fundamentalna wartość. Uczeń:
1) rozumie potrzebę planowania dzietności rodziny;
2) rozumie potrzebę przygotowania kobiety i mężczyzny na poczęcie dziecka i wie, czym jest odpowiedzialne rodzicielstwo;
3) rozumie, czym jest opieka prekoncepcyjna i prenatalna;
4) ma szacunek dla ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci;
5) rozumie, na czym polega gotowość członków rodziny na przyjęcie dziecka z niepełnosprawnością – aspekt medyczny, psychologiczny, społeczny.
Płodność. Uczeń:
1) rozumie, że płodność jest wspólną sprawą mężczyzny i kobiety;
2) wyjaśnia fizjologię płodności i jej neurohormonalne uwarunkowania;
3) zna metody rozpoznawania płodności;
4) określa problemy niepłodności: rodzaje, przyczyny, skutki, profilaktyka i leczenie;
5) wie, czym jest ciąża i poród oraz przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny;
6) omawia antykoncepcję i wskazuje jej rodzaje i skutki w aspekcie medycznym, psychologicznym i moralnym.
[1] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia
