BP/079/19/SB/19
Warszawa, 5 kwietnia 2019 r.
Pani
Anna Zalewska
Minister Edukacji Narodowej
Związek Nauczycielstwa Polskiego wzywa Panią Minister do natychmiastowego zaprzestania wprowadzania w błąd dyrektorów szkół, polegającego na rozpowszechnianiu przez Ministerstwo Edukacji Narodowej za pośrednictwem kuratoriów oświaty informacji, w myśl której na podstawie umów cywilnoprawnych można zatrudnić w szkole osoby, które mają być powołane do zespołów nadzorujących egzaminy.
Osoby takie czysto teoretycznie mogłyby być zatrudniane na podstawie umów o pracę (po uprzednim uwzględnieniu ich w arkuszu organizacyjnym szkoły i spełnieniu przez nie wymogów stawianych kandydatom do pracy w charakterze nauczyciela), jednakże oznaczałoby to, że nie są już one nauczycielami spoza szkoły, tym samym zespoły nadzorujące nie spełniałyby warunku, iż nie mogą w ich skład wchodzić tylko i wyłącznie nauczyciele zatrudnieni w danej szkole.
Zatrudnianie osób do zespołów nadzorujących zgodnie z zasadami wskazanymi przez Panią w przywołanej na wstępie informacji narazi dyrektorów szkół na poważne konsekwencje prawne.
UZASADNIENIE
I. Brak możliwości zawierania przez szkoły umów cywilnoprawnych
Szkoły jako jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej nie mają zdolności do zawierania umów cywilnoprawnych takich jak np.: umowa o dzieło, umowa zlecenie. Potwierdza to dr Mateusz Pilich w komentarzu do ustawy o systemie oświaty wskazując: „(…) Należy przy tym zauważyć, że w zasadzie sama ustawa nie daje dyrektorowi szkoły lub placówki prawa do zawierania w imieniu tejże szkoły lub placówki umów cywilnoprawnych (regulowanych przepisami kodeksu cywilnego). Podmioty te nie mają bowiem, jak już wyjaśniono, podmiotowości cywilnoprawnej, a zatem także możliwości występowania jako strona takich umów. (…)” (M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2006). Identyczne stanowisko zajmuje dr Mateusz Pilich w komentarzu do art. 68 ustawy Prawo oświatowe (M. Pilich (red.) Komentarz do ustawy – Prawo oświatowe, [w:] Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające. Komentarz. WKP 2018. Lex). Prawidłowość tego stanowiska potwierdza Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 30 września 2014 r. (I ACz 692/14) wskazując: „ (…) Żaden przepis prawny nie przyznaje szkole (lub zespołowi szkół) zdolności prawnej. Regulacje ustawy o systemie oświaty wyraźnie stanowią, że szkoły nie mogą we własnym imieniu nabywać praw ani zaciągać zobowiązań. (…) Fakt, że szkoła jest pracodawcą i zakładem pracy, mającym zdolność samodzielnego występowania w sporach z zakresu prawa pracy, nie pozwala na dopatrywanie się istnienia jej zdolności sądowej w sprawach cywilnych. (…)”.
II. Osoba nie mająca nawiązanego stosunku pracy ze szkołą nie jest nauczycielem
Nie ma wątpliwości, iż na gruncie przepisów szeroko rozumianego prawa oświatowego nauczycielem jest tylko i wyłącznie osoba pozostająca w stosunku pracy ze szkołą lub placówką. Jak wskazuje dr Matusz Pilich w komentarzu do ustawy o systemie oświaty „(…) należy przyjąć, że nauczycielem w rozumieniu ustawy o systemie oświaty będzie wyłącznie osoba, którą za nauczyciela uznaje ustawa – Karta Nauczyciela. (…)” (M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC. Wolters Kluwer Polska, 2006). Ten sam autor w komentarzu do ustawy Prawo oświatowe podnosi, iż definicja terminu „nauczyciel” zawarta w art. 4 ustawy Prawo oświatowe „wydaje się zbędna z tego względu, że w konsekwencji obowiązywania art. 6 komentowanej ustawy za nauczyciela należy uznać po prostu każdą osobę zatrudnioną na podstawie przepisów Karty Nauczyciela.” (M. Pilich (red.) Komentarz do ustawy – Prawo oświatowe, [w:] Prawo oświatowe oraz przepisy wprowadzające. Komentarz. WKP 2018. Lex).
Jak podnosi z kolei w komentarzu do ustawy Karta Nauczyciela Andrzej Barański (wieloletni radca prawny MEN) w definicji nauczyciela istotne jest położenie akcentu na zatrudnienie nauczyciela w szkole lub placówce co oznacza, że: „nie jest nauczycielem w rozumieniu Karty Nauczyciela osoba, która pomimo posiadania kwalifikacji nauczycielskich nie jest zatrudniona w szkole czy placówce” (A. Barański, J. Rozwadowska – Skrzeczyńska, M. Szymańska, Karta Nauczyciela. Komentarz. Lex, 2018.). Takie rozumienie pojęcia nauczyciel potwierdza Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 lutego 2011 r. (I OSK 1478/10) wskazując: „Z literalnej wykładni art. 9b ust. 1 i 3 w zw. z art. 3 ustawy Karta Nauczyciela wynika zatem, iż stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego można nadać jedynie osobie będącej nauczycielem, tj. zatrudnionej w przedszkolu, szkole lub placówce wymienionej w art. 1 ust. 1 i 1a ustawy.”
III. Wolontariusze nie są pracownikami
Zgodnie z art. 44 ust. 5 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie do umów (porozumień) zawieranych z wolontariuszami w zakresie nieuregulowanym tą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Nie mają do nich zastosowania tym samym przepisy Kodeksu pracy oraz Karty Nauczyciela.
wiceprezes ZG ZNP Krzysztof Baszczyński prezes ZNP Sławomir Broniarz
Stanowisko ZNP podziela Rzecznik Praw Obywatelskich (czytaj tutaj)
